Tilburgse vijfsprong

Spannendste kruispunt

Jammer dat de wintermaanden aanbreken en veel terrassen zich tijdelijk terugtrekken. Het lekkerste terras vind ik aan de vijfsprong, tevens het spannendste kruispunt van Tilburg. Daar waar Nieuwlandstraat, Tuinstraat,  Stationsstraat, Noordstraat en Korte Schijfstraat elkaar kussen. Bij De Spaarbank waar vroeger de Tilburgers hun geld weg brachten en nu nog.

Een unieke plek met meerdere terrassen waar het gefriemel van fietsers, voetgangers, scooters en hardnekkige automobilisten steeds voor veel vermaak zorgt. Een onmogelijke vijfsprong waar eigenlijk veel ongelukken zouden moeten gebeuren, maar waar iedereen nog tijdig het vege lijf redt, op de rem trapt of slingerend uitwijkt. (Op de foto een stil moment waarop de monden van de vijf straten goed te zien zijn.)

Auto’s die denken Tilburgs cityring te slim af te zijn, scooters die geen snelheidsbeperking kennen, maar dáár toch wel even uitkijken, fietsers van alle leeftijden: het krioelt allemaal en haalt ongedeerd de overkant.

Internationale allure

Bekend op internet zijn de filmpjes van een kruispunt in India waar het verkeer op een ongelofelijke manier door elkaar rijdt zonder botsingen. De vijfsprong bewijst dat Tilburg internationale allure heeft. Je zou met een hooggeplaatste camera dit levende hart moeten vastleggen en versneld afspelen. Zou me niet verbazen dat het buitenland zo gecharmeerd raakt van dit oer-Nederlandse tafereel, dat een Holland House in Japan het nabouwt.

Terrassen

Wat de grootsteedse sfeer nog versterkt, is dat een buitenstaander niet kan raden welk terras bij welk café hoort. Het terras voor Stadscafé De Spaarbank blijkt bediend door Eetcafé Langeboom. Kelners van De Spaarbank steken de straat over, om het terras tussen twee straten van drankjes en hapjes te voorzien. Het zal iedereen een zorg zijn, die op tijd zijn gulle glas Belgisch bier en bitterballen krijgt.

Soms moet ik nog even terugdenken aan al het gedoe van zoveel jaar geleden. Toen de vijfsprong opnieuw werd ingericht. Protesten omdat een grote boom zou verdwijnen en de vijfsprong zijn karakter zou verliezen. In mijn herinnering waren er demonstraties en protesten en een nachtelijke actie.

Eerlijk gezegd kon ik laatst, geriefelijk weggedoken in de kussen van de terrasbank, niet eens meer verzinnen hoe de kruising er vroeger uitzag. Zo lossen allerlei problemen zich vanzelf op.

Ooohhh kijk, nee dat ging nog net goed. Gelukkig. De scooter ging sneller en de kinderwagen langzamer dan ze van elkaar dachten. Ja die dingen gebeuren. Weer goed afgelopen…

ARNOLD VERPLANCKE

Brokx en Karel Doorman

What’s in a name?

‘Burgemeester Brokxlaan’, spelde de man omhoog turend en hij wees met zijn wandelstok naar het straatnaambordje. ‘Was die man burgemeester net na de oorlog, uit het verzet ofzo?’

De geschiedenis van Tilburg is niet mijn sterkste punt, maar Gerrit Brokx heb ik als hooifdredacteur van de lokale krant zelf vaak genoeg gesproken. Dus ik hielp de oude man uit de droom en vertelde dat Brokx van recenter datum was.

‘Waarom zetten ze dat er dan niet bij,’ mopperde hij. ‘Waar ik geboren ben, had je de Koningin Emmastraat. Stond netjes bij dat ze regentes was. Ik thuis nog vragen wat een regentes was. En Van Oldenbarneveltlaan. Dat was een raadspensionaris. Stond er ook bij. Zo leerde je nog wat.’

‘Waar mijn dochter woont heb je straten met zeehelden. Daar staat het er nog wel bij. Karel Doormanlaan enzo. Maar toen ik met haar naar Noord ging hier in Tilburg, zag ik ook allemaal straatnamen zonder uitleg. Mahlerpad. Weet straks geen mens meer dat hij een componist was. Wel negen grote symfonieën en dan zo klein padje.’ Hij schudde zijn hoofd over zoveel onrecht.

‘Maar die Brokx, wat heeft die dan voor goeds gedaan? Waarom krijgt die zo lange straat?’

Ik schaam me, maar ik had zo gauw niets anders paraat: ‘Hij heeft gezorgd dat Tilburg een heel mooie Concertzaal kreeg. Mooi van ontwerp en een prachtige akoestiek.’ De oude baas knikte, alsof Mahler zo toch nog compensatie kreeg.

‘Zeker allemaal geld van de gemeente, dus van ons allemaal,’ probeerde hij Brokx nog even onderuit te halen.

Dat kon ik met verve tegenspreken en ik legde uit hoe de toenmalige burgemeester grote bedrijven in Tilburg onder druk zette om forse donaties ‘vrijwillig’ te betalen. Een bankdirecteur vergeleek zijn bezoek  met dat van een belastinginspecteur. En een columnist gaf hem in die tijd de bijnaam ‘Sheriff’.  

Dat sprak de man aan. ‘Jammer dat die Brokx niet meer leeft. Had die elk jaar met de pet rond kunnen gaan om de begroting rond te krijgen van zo’n concertzaal.  Is overal het zelfde. Wel een gebouw neer zetten en mee pronken, maar nooit aan denken dat die zaal elk jaar weer geld kost.’

Hij stak voorzichtig mee de weg over. De Gasthuisring. Die behoefde geen uitleg.

‘Er wordt wel veel gebouwd en gebroken hier achter dat station. Zeker nog van de bombardementen uit de oorlog,’raadde hij. Ik knikte maar, omdat ik de andere kant op moest.

Arnold Verplancke

Poppetgom

Zangeres zonder naam zingt Lucebert

De Zangeres zonder Naam in een experimentele theaterproductie met teksten van Lucebert en de eigentijdse componist Bruno Maderna!

Is dat echt gebeurd?

Ja 45 jaar geleden.

De Haagse theatergroep Studio Scarabee speelde in 1969 in het gelijknamige theatertje (achter het toenmalige dagblad Het Vaderland) de productie Poppetgom. Met teksten van Lucebert en muziek van Maderna.

De groep was ontstaan vanuit beeldende kunstenaars.

Tot verrassing van menig bezoeker kwam in de loop van de voorstelling de Zangeres zonder Naam zelf op, met haar bekende manke loopje. Ze zong krachtig het lied De Soldatenmoeder van Lucebert.

Dat lied hadden Maderna, Lucebert en zij overigens eerder gepresenteerd  bij Mies Bouwman op tv.

Een paar jaar later (1971) werd de complete theaterproductie Poppetgom uitgezonden op tv.

Nu is het geschiedenis.

“Er leven haast geen mensen meer die het kunnen navertellen”, zou Wim Kan zeggen.

In mijn archief zit nog het programmaboekje van Poppetgom, met op de omslag de tekening van Lucebert.

de soldatenmoeder

zij heeft haar zonen in de krijg verloren
zij haat de Roden nu die ziet ze overal
zij wonen in haar huis onder de vloeren
zij voelt hoe ze haar dagelijks beloeren
oh mensen, is dit niet een naar verhaal?

refrein:
   zij hebben haar haar hart geroofd
   haar lichaam leeg en ook haar hoofd
   zij slaapt met stenen in haar bed
   zij hebben haar haar hart geroofd
   haar lichaam leeg en ook haar hoofd
   zij slaapt met stenen in haar bed
   en als ze opstaat is ze als dood

de Roden komen binnen in brood verborgen
en in de nacht zij richten op haar knie een straal
zodat die rood en pijnlijk op gaat zwellen
terwijl haar buik, haar rug, haar hand vervellen
oh mensen, is dit niet een naar verhaal?

refrein

een prooi der Roden verliest zij alle zinnen
soldatenmoeder was zij nu een lichtekooi
als Amerikaanse moet zij nu wel haten
maar geeft zich toch aan de Vietcong-soldaten
oh mensen dit deden de Roden uit hanoi

refrein

De zinsnede 'stenen in haar bed' doet overigens denken aan het lied geschreven door Duke Ellington: Rocks in my Bed:

Rocks in My Bed

My heart is heavy as lead

Because the blues has done spread
Rocks in my bed

Of all the people I see
Why do they pick on poor me
And put rocks in my bed

All night long I weep
So how can I sleep
With rocks in my bed

There's only two kinds of people
I can't understand
There's only two kinds of people
I can't understand
That's a deceitful woman
And a hard faced man

She took my man away
And ain't goin' bring him back
She took my man away
And ain't goin' bring him back
She's lower than a snake down in a wagon track

I got rocks in my bed
I got rocks in my bed
Rocks in my bed
I got rocks in my bed

Under loved, over fed
My man's gone, so instead
I got rocks in my bed
Under loved, over fed
My man's gone, so instead
I got rocks in my bed

Songwriters
ELLINGTON

Arnold Verplancke