Iran biedt talloze prachtige
historische monumenten. Het grote plein in Isfahan met zijn schitterend
gedecoreerde moskeeën en paleis uit de
zeventiende eeuw, vormt het hoogtepunt van menig toeristische reis. Maar andere
steden herbergen minstens zoveel pracht en praal ter ere van onvoorstelbaar rijke
maar tijdelijke heersers van vroeger, of van de eeuwige god, of van zijn profeet
en diens nageslacht. Toeristen met historisch gevoel mogen Persepolis en het
nabijgelegen Necropolis en Pasargadae niet missen. Persepolis (letterlijk de
stad van de Perzen) dateert van 520-350 vóór het begin van onze jaartelling.
Sommige van de ruïnes hebben de oorlogen, verwoestingen en natuurrampen
wonderlijk goed doorstaan.
Maar na zoveel historie en
schitterende overblijfselen van vroeger tijden, breekt toch de dag aan dat een cultuurliefhebber
even een frisse duik wil nemen in de hedendaagse kunst die naar verluidt ook
welig bloeit in Iran. Op die dag staan er 3 bezoeken op het programma: het
eerder genoemde Museum of Contempory Art, het House of Artists in Teheran, waar
acht galeries wisselende tentoonstellingen verzorgen en een privé ontmoeting
met een kunstenares die in haar eigen ruime appartement haar kunstwerken
exposeert: Farnaz Jahanbin.
Propaganda
Het museum schokt. Niks
Bacon, Warhol of Picasso. Zaal na zaal blijkt gevuld met propagandistische
werken die de islam verheerlijken of het nationalisme moeten aanwakkeren in Iran.
Het niveau van de beeldende kunst varieert tussen werkstukken van studenten en
vluggertjes van cartoonisten. Ali, neef en schoonzoon van de profeet, figureert
in menig werk en zijn zoon Hoessein eveneens. Titels als ‘geboren in de Kaäba’
verwijzen naar Ali, die voor soennieten ‘slechts’ de vierde kalief is maar voor
de sjiïeten in Iran de eerste echte imam. ‘De opleving van de Islam’ laat als
titel niets te raden over.
Een paar zalen verder prijkt
het hoofd van de verdreven Egyptische president Moebarak op een sfinx. Met hem hadden
de machthebbers in Teheran weinig op. Een van de kunstwerken heet ‘Vrijheid
binnen de regels’, daarmee wellicht onbedoeld de wetgeving in het huidige Iran
raak typerend.
Waar zijn de topwerken uit de
twintigste eeuw? Opgeborgen. Het is de vastenmaand Ramadan en het gehele museum
staat nu in het teken van religie en nationalisme. Weg eigentijdse kunst.
Ongelofelijk!
Wat de museumbazen niet hebben weggewerkt staat buiten: beelden van Magritte (foto) en Moore bijvoorbeeld.
Wat de museumbazen niet hebben weggewerkt staat buiten: beelden van Magritte (foto) en Moore bijvoorbeeld.
Kritiek
Een verademing vormt daarna
het House of Artists. In de hal ligt weliswaar een enorme koran opengeslagen,
maar die is zo groot dat hij de menselijke maat verre overstijgt. Een
nauwelijks subtiele vorm van kritiek. De verschillende galeries bieden een variëteit
aan werken. Soms voorzien van naam en prijs, soms niet. De prijzen lopen bij de
huidige koersen uiteen van € 500 tot € 1200. Enorme bedragen voor een land waar
€ 200 een gewoon maandinkomen is.
In menig werk is de
kalligrafie te herkennen, het sierlijk verweven van de Arabische lettertekens.
Kierash Yaghoub springt er uit met zijn ‘De many names of God’.
Humoristisch is
‘Puzzled Couple’ van Abdil Asbaghi.
Zelf raak ik in de ban van een werk uit de ‘Creation
Culture Series’ van Pedran Tamaomi. Cultuur met al haar gevolgen is mensenwerk,
bedacht in beelden en letters in een mensenhoofd.
Alleen voor vrouwen
Fris, verrassend, kritisch is het werk in die
hedendaagse galeries. Even verfrissend is de ontmoeting met Farnaz Jahanbin,
een kunstenares en zangeres, die in Teheran exposeert in haar eigen
appartement, maar van wie ook werken hangen in de House of Artists en die
uitnodigingen op zak heeft voor tentoonstellingen in Dubai en Londen. In haar
werk zijn eveneens sporen te vinden van de kalligrafie, maar ook elementen van
de voorchristelijke figuren uit de tijd van Persepolis.
Ze zingt zelf in haar appartement
als ze daartoe wordt uitgenodigd: een prachtige stem met mooie Perzische melodieën.
Maar dan vertelt ze dat ze alleen maar optreedt voor vrienden en bekenden. Want
een vrouwelijke artiest mag in Iran niet zingen voor een gemengd publiek. Ze kan
kiezen: alléén voor vrouwen of in besloten kring. Haar keuze was niet moeilijk:
dan maar niet in het openbaar.
Maar misschien, straks in
Londen, kan ze bij de opening van haar expositie ook haar stem laten horen.
Arnold.
