Met jonge dertigers

 

Drie mooie dagen samen in Berlijn

Wie krijgt nou de kans om als boomer van ver boven de zeventig een lang weekend op stap te gaan met vier jonge dertigers? Ik dus. Het is nog een verjaardagscadeau van Karen en Joost en hun gelieven Marloes en Laura. Om samen Berlijn te bezoeken  in drie volle etmalen, de reisdagen niet meegerekend. Met de trein, veilig en comfortabel.

 

Na een  nacht op heerlijke stevige matrassen van het  hotel Leonardo Alexanderplatz bezoeken we het museum Hamburger Bahnhof. Dat veel zalen net worden omgebouwd voor een nieuwe tentoonstelling mag symbolisch heten. Bijna overal waar je kijkt in de Duitse hoofdstad zijn bouwvakkers druk in de weer aan het renoveren of nieuwbouwen.

 

Het eerste kunstwerk dat ik in het museum  tegen kom, maakt mijn dag al goed. Van Anselm Kiefer die ik al jaren volg, zie ik een mij volstrekt onbekend werk: Lilith am Roten Meer uit 1990. Een wandbreed loden object met allerlei technieken bewerkt . Ook voor deze oervrouw lijkt de zee zich te openen, maar de vele losse jurkjes suggereren dat de doortocht veel vrouwelijke slachtoffers heeft gekost.

 

In een van de bovenzalen maak ik gebruik van de uitsparingen in de metalen vitrages om het jeugdige viertal  te fotograferen. (zie bovenaan) Overigens de mooiste foto van deze trip maakt Joost als hij ‘zijn’ Laura fotografeert deels door het haar van Karen heen.

 

In de loop van de middag belanden we in een leuk bruin eetcafé (Alt-Berliner Wirtshaus) waar we van een eenvoudige doch zeer voedzame lunch genieten, afgesloten met een kartoffelschnaps. Jawel, uitgezonderd de absolute non-alcoholica onder ons  drinken we het brandende goedje alle vier met veel plezier.

 

Max Ernst: Capricorne

Drie van de vijf kunnen geen genoeg krijgen van het kunstaanbod in Berlijn en bezoeken ook nog de Neue Nationalgalerie, terwijl de anderen hun slag slaan in een paar winkels.

 

In de avond volgt mijn inbreng: een bezoek aan de Berliner Philharmoniker. Het wereldberoemde orkest speelt er eigentijds werk  van Andrew Norman, een mooi toegankelijk vioolconcert van Mozart en een grote symfonie van Korngold uit 1952. Vooral dat laatste werk maakt veel indruk, niet alleen op ons, maar op de hele uitverkochte zaal waar het voor het eerst klinkt. 

Het applaus houdt maar aan. Het orkest staat zelfs maar op terwijl het nog voortduurt en verlaat het podium. Alleen dirigent Kirill Petrenko komt nog even alleen terug om het laatste applaus in ontvangst te nemen.

 

In de foyer

Zaterdag staat er een bezoek aan een enorm gevangenisterrein op de agenda Hohenschönhausen voor alle vijf. Na de oorlog is het allereerst een oord geweest waar de Sovjet-bezetter van Oost-Duitsland gevangenen ondervraagt en opsluit in een onmenselijke regime, daarna een even barbaars gevangenencentrum van de Stasi in de DDR.

 

Joost in het cellencomplex

Voordat we ons daar laten rondleiden, bezoekt het culturele drietal alvast het Humboldt Forum, inclusief het dakterras voor het mooie uitzicht. Dit grote gebouwencomplex is een herbouwde kopie van het stadspaleis dat er ooit heeft gestaan. In de oorlog is het plat gebombardeerd, na de oorlog heeft er een DDR-gebouw gestaan Palast der Republik, maar na de eenwording is ook dat afgebroken om plaats te maken voor een kopie van het oude paleis.

 

Op het dakterras

In de middag maken we een speurtocht naar een glutenvrije bakkerij en in de avond eten we heerlijk Indiaas.

Na het Indiaas eten

 

Wannsee conferentiehuis

De zondag begin weer heel serieus met een bezoek aan het huis van de Wannsee Conferentie. Daar is begin 1942 door de top van Nazi-Duitsland beraadslaagd over de vernietiging van 11 miljoen joodse burgers in Europa. In het prachtig aan het meer gelegen villa zijn gelukkig veel van de documenten bijeengebracht en tentoongesteld om deze gruwelijke volkerenmoord nooit te vergeten.

 

Monet: Graanschelven en de zon 1890

Monet: Landschap Ile Saint-Martin 1881

De trein brengt ons vervolgens naar Potsdam waar twee van ons na de lunch een wandeling maken rond het meer en de drie anderen nog een vliegensvlug bezoek brengen aan  het Barberini Museum. Het toont onder andere een verrassend uitgebreide verzameling prachtige werken van Monet.

Monet: Palazzo Ducale 1908

Monet: Les Petites-Dalles bij eb 1884

Leonora Carrington: Katzenfrau 1951

 

Eind van de zondagmiddag staat nog de Gedächtniskirche op het programma. Als we de wanden bewonderen met alle fragmenten van de kapotgebombardeerde glas-in-lood ramen, oefent een zangkoor heel sfeervol in de kerk.

Het diner ’s avonds blijkt gepland niet heel ver van het theater waar het Berliner Ensemble nog steeds speelt, het vroegere gezelschap van Bertolt Brecht. Buiten in een plantsoentje staat zijn standbeeld. Niet omdat het erg goed lijkt -  voor zover dat in het donker te zien is – maar uit respect voor deze grote toneelschrijver, moet ik hem toch even fotograferen.

 

Schnitzels en nog een laatste alcoholische versnapering sluiten een lekker lang weekend af in Berlijn, vol cultuur en historie en vooral vriendschappelijk samen zijn. Dank voor dit bijzondere initiatief!

 

Arnold

 

Voor het eerst in de Hasseltse Kapel Tilburg

 

Byzantijnse lijdensmeditatie op Goede Vrijdag

Ze klonken heel mooi, de kleurrijke meerstemmige byzantijnse gezangen op de avond van Goede Vrijdag. Voor het eerst verzorgde het Tilburgs Byzantijns Koor een Lijdensmeditatie in de sfeervolle en eeuwenoude Hasseltse Kapel. Het twintigkoppige koor zong de weemoedige Vespers van Goede Vrijdag in het Kerk-slavisch, gebaseerd op de Zeven Laatste Woorden die Jezus volgens de verschillende evangeliën zou hebben gesproken aan het kruis.

 

Tussen de gezangen door droegen enkele koorleden meditaties voor. Daarbij wisselden ze de woorden  uit de bijbel af met korte actuele teksten over bijvoorbeeld de oorlog en het lijden in Oekraïne, de bedreigingen voor het milieu, het barre lot van vluchtelingen en de Coronapandemie. Tegen het einde van de dienst konden de aanwezigen hun kaarsjes aansteken en plaatsen naast een afbeelding van Jezus in het graf. Die was  voor deze gelegenheid geplaatst op een eerbiedige afstand vóór het Mariabeeld van de kapel , dat normaal alle aandacht trekt.

 

Voor mij was deze Byzantijnse koorzang een mooie afsluiting van een langgerekte Goede Week, die ook al was begonnen met een werk gebaseerd op de Zeven Laatste Woorden, namelijk de compositie van Joseph Haydn voor strijkkwartet: Die sieben Letzte Worte unseres Erlösers am Kreuze. Het werd zondag 3 april uitgevoerd door het ADAM Quartet in De Kazerne in Eindhoven.

 

Twee dagen later woonde ik in het Muziekgebouw in Eindhoven de Matthäus Passion bij door de Nederlandse Bachvereniging, onder leiding van violist Shunske Sato. Een gedegen uitvoering met enkele extra accenten door de nieuwe dirigent. En nu op Goede Vrijdag dus een afronding met meditaties.

 

Morgen op Stille Zaterdag behoren de kerkklokken te zwijgen en de muziek eveneens, als gelovigen beseffen dat Jezus in het graf ligt. Daarna  volgt de opstanding met Pasen. 

Wat mij betreft wordt het dan ook weer tijd voor wat wereldser muziek, de opera Tosca bijvoorbeeld in Amsterdam.

Ik woon in een land .......

 Column Arnold voor Brabant Cultureel

Ik woon in een land….

- Bankje in de Oude Warande

Wat kan iets simpels toch een geluksmoment opleveren! Al wandelend in de Oude Warande, een park bij Tilburg, zie ik een splinternieuw houten bankje staan, bij een lieflijk watertje. Niets bijzonders hoor ik U denken? Toch wel als je net op BBC World alle onherstelbare vernielingen hebt gezien in Oekraïne. Hele dorpen vrijwel weggevaagd; steden met onafzienbare rijen zwartgeblakerde karkassen van woonkazernes. Dode lichamen als woordeloze getuigen. Dan kan een eenvoudig bankje voor een blij en dankbaar gevoel zorgen.

 

    - Laan in de Oude Warande

Ik woon in een land waar stilletjes een nieuw bankje verschijnt,  bijna vanzelfsprekend,  om het oude te vervangen.  Dat is geen verdienste. Ik ben toevallig híer geboren en niet daar. Mensen sporten onbekommerd in het park. Een jongen rent als een hinde zo snel en verend voorbij. Verderop in een mager lentezonnetje spelen meisjesteams vrolijk hockey.  Hij hoeft niet zijn land te verdedigen tegen een overmacht. Zij hoeven niet dagenlang te schuilen in volgepropte kelders.  Langs een natuurlijke greppel lopend, denk ik dat die misschien als loopgraaf zou kunnen dienen. Wellicht zelfs als tankversperring, maar dat weet ik niet zeker. Ben meer van de luchtmacht dan van de cavalerie.

 

Rachmaninov

Afgelopen week ben ik naar het Royal Scottisch Symphony Orchestra  gaan luisteren in Eindhoven, zonder maar één moment te vrezen dat een raket het gebouw kon verwoesten, zoals in Marioepol. Het grote orkest speelde voor mij onbekend maar interessant werk van de Engelse componisten Walton en Elgar. Daar tussenin kwam de Franse pianiste Lise de la Salle bij het orkest het geliefde Tweede Pianoconcert van Rachmaninov uitvoeren.

 

Dat had ik toevallig een paar weken eerder ook gehoord in de splinternieuwe concertzaal Amare in Den Haag, door het Residentieorkest met de Rus Denis Kozhukhin als solist. Prachtige en krachtige uitvoeringen alle twee en Rachmaninov verveelt niet natuurlijk. Al zou ik het niet erg hebben gevonden als het Tweede Pianoconcert van zijn landgenoten Prokofjev of Sjostakovitsj op de lessenaars had gestaan een van die keren.

 

-  Het Residentie Orkest repeteert het Tweede Pianoconcert van Rachmaninov

Russen

Jaja dat zijn allemaal  Russen, maar aan die gekkigheid als in Polen moeten we vooral niet meedoen, waar voorlopig geen werk van Russische componisten meer mag klinken. Alsof die iets met de oorlog in Oekraïne te maken hebben. Sterker nog, in hun tijd hebben ze alleen maar last en tegenwerking ondervonden van de toenmalige Russische of Sovjet-machthebbers.

 

Ook in Eindhoven, maar dan de intieme sfeer van Podium Klassiek (PKE) in de Kazerne, hoorde ik  ‘Die Sieben Letzte Worte unseres Erlösers am Kreuze’ van Joseph Haydn, heel integer en genuanceerd uitgevoerd door het Adam Quartet. Zeer toepasselijk natuurlijk in de tijd voor Pasen en een favoriet werk van Marjolijn Sengers die deze kamermuziek serie programmeert. Maar geen enkel Nederlands strijkkwartet  bleek het op het repertoire te hebben. Na overleg met de Nederlandse Strijkkwartet Academie bleken deze vier jonge musici bereid het in te studeren, speciaal voor dit optreden in Eindhoven.

 

- Marjolijn Sengers bedankt de musici van het Adam Quartet.

Opera

Soms ontkom ik er niet aan om voor bijzondere voorstellingen buiten de eigen provincie te gaan shoppen. Zo heb ik vorige maand mijn kleindochter mee genomen voor haar eerste opera-ervaring naar de Nationale Opera in Amsterdam. Daar hebben we Denis & Katya gezien, een werk uit 2019 van de Britse componist Philip Venables en Amerikaanse librettist Ted Huffman. Zij hebben een waar gebeurd liefdesdrama uit 2016 als uitgangspunt genomen, namelijk van twee 15-jarige Russische jongelui, Denis en Katya. Omdat het meisje niet met haar vriend mocht omgaan, namen ze samen de benen en kraakten ze een huis waar wapens bleken te liggen. Via een online livestream deelden ze hun laatste uren met ontelbare internetkijkers over de hele wereld. Totdat de politie het pand bestormde en het tweetal om het leven kwam. Politiekogels of zelfmoord?

 

- Denis & Katya bij de Nationale Opera door Michael Wilmering en Inna Demenkova – Foto Milagro Elstak

In de slechts 70 minuten durende opera gaat het vooral om de reacties op het tragische lot van de tieners. Zij komen zelf niet in beeld op het podium. Een zanger en een zangeres vertellen en zingen in korte scènes wat er volgens anderen en volgens de media allemaal is gebeurd. Op de achterwand verschijnen WhatsApp berichten. In de orkestbak géén orkest, maar vier cellisten op het podium spelen de muziek van Venables. Een verrassend indringende en sterke eigentijdse opera, maar kennelijk niet voor een groot publiek. De zaal was misschien maar half vol, maar wel met opvallend veel jonge mensen. Zo kweek je toch een nieuw publiek.

 

Vrede

Ik woon in een land waar dat allemaal veilig en in vrede kan. Onbezorgd wandelen in een park; theater en musea bezoeken als je zin hebt, dichtbij en ver weg. Sterker nog, ik heb eigenlijk niet anders gekend. Ik ben van ná de Hongerwinter en geboren met de Bevrijding in zicht. Toch heb ik vrede nooit naïef als iets vanzelfsprekends gehouden of ‘gratis’.  Laten we zuinig zijn op alles wat we hebben opgebouwd, op ons leven in vrede en op het bloeiende cultuurlandschap dat alleen kan blijven bestaan als we er volop gebruik van blijven maken.

 

 https://www.youtube.com/watch?v=BGgD0lOuS34

Exposities in Uden van Constant en Mamedov

Het Laatste Avondmaal

verrast in vele gedaanten

 

Het vijfluik 'The Last Supper' van Raoef Mamedov, recent aangekocht door Museum Krona in Uden.

Wat is Pasen zonder de Matthäus Passion van Bach? Museum Krona zal gedacht hebben: en  wat is de Paasweek zonder Het Laatste Avondmaal? In een mooie kleine tentoonstelling laat het Udense museum veel verschillende gezichten zien van deze beroemde voorstelling. Ook door de schilder Constant van wie Krona onbekend maar religieus geïnspireerd werk toont.

 

door Arnold Verplancke

 

‘Mensen raken soms echt ontroerd als ze naar dit werk kijken,’ vertelt conservator Wouter Prins. Hij doelt op het grote vijfluik van de Russische cineast en fotograaf Raoef Mamedov die in 1998 mensen met een downsyndroom heeft laten poseren als Jezus en zijn apostelen. Mamedov modelleert hen zo goed mogelijk naar het meest beroemde Laatste Avondmaal uit de kunstgeschiedenis: dat van Leonardo da Vinci uit 1498. Met behulp van computertechniek groepeert hij ze ook achter een heel brede tafel.

 

Opvallend: Jezus zit helemaal alleen op het middelste doek nadat hij heeft gezegd dat een van de twaalf hem zal verraden, nog eenzamer dan 500 jaar geleden bij Da Vinci. Consternatie aan tafel. Judas heeft nog net zichtbaar de geldbuidel in zijn hand. Een wijnglas stoot hij om. Petrus grijpt al een mes en zegt iets tegen Johannes, bekend als de geliefde leerling van de meester. Voor die rol laat Mamedov een jonge vrouw poseren. Wie goed kijkt, ziet dat dezelfde ‘acteur’ Jezus en Judas speelt. Moderne techniek biedt wonderlijke mogelijkheden.

 

Kwetsbaar

Waarom emotioneert dit fotoproject mensen? Vanwege de ogenschijnlijke kwetsbaarheid van acteurs met een downsyndroom? Omdat ze zich zo in hun rollen lijken in te leven? Wellicht omdat de zo overbekende afbeelding opnieuw gaat leven en we zien hoe naïef  deze discipelen nog aan tafel zitten, niets vermoedend van het onheil dat zich een dag later zal voltrekken.

 

In Rusland werd de maker aanvankelijk van blasfemie beschuldigd en moest hij onderduiken. Later groeide de waardering wel. Hij zou begin maart zelf aanwezig zijn bij de opening van de tentoonstelling in Uden, maar hij zat vast: gearresteerd omdat hij tegen de oorlog in Oekraïne demonstreerde. Daarna ging bovendien het luchtruim dicht. Hij wacht nu op zijn veroordeling.

 

Dat iedereen bij het laatste avondmaal denkt aan een heel brede tafel, ongemakkelijk met dertien personen aan één kant, komt door het overbekende werk van Leonardo da Vinci. Het originele fresco  is te zien in Milaan. Een beroemde kopie nog uit de tijd van Da Vinci zelf, op doek geschilderd, is in het bezit van de Norbertijnenabdij van Tongerlo (België).  Een grote print van dat werk siert in Uden de Refter, het museumcafé.

 

           Laatste Avondmaal van Frans Verhaak uit 1960.

In de abdijvleugel van Krona kunnen bezoekers zien dat er wel degelijk kunstwerken bestaan die Jezus en zijn twaalf volgelingen groeperen gezamenlijk rond een tafel en niet er achter. Bijvoorbeeld een eikenhouten beeld uit 1520, maar ook recenter door de Bredase kunstenaar Frans Verhaak een gipsen reliëf uit 1960.

 

                Crack L.A. nr II van Marc Mulders uit 1989.

Opvallend is ook het werk dat Tilburgse schilder Marc Mulders in 1989 maakte, tevens een van de eerste aankopen van moderne kunst door Krona. Het heet Crack L.A. nr II. Het toont weer een brede tafel die doet denken aan Da Vinci, maar zonder mensen, brood of wijn. Daarboven hangt een grote vleeswand, wellicht als een vingerwijzing naar de mysteries die zich afspelen. Niet alleen het woord is vlees geworden, maar bij het breken van het brood zijn ook de woorden uitgesproken ‘Dit is mijn lichaam’.

Niet ver daar vandaan hangt een klein schilderij van Reinoud van Vught uit Goirle: uit de witte verfhuid dringt een bloedrood kruis heen.

 

        De Emmaüsgangers van Constant, jeugdwerk uit 1936.

Constant

Enkele zalen in de abdijvleugel zijn ingericht met werken van Constant Nieuwenhuys (1920-2005). Een naam die je niet snel verwacht in een museum voor religieuze kunst, zoals Krona vroeger heette. Constant is immers vooral bekend als een van de grondleggers van de experimentele Cobra beweging en van zijn architectonische project New Babylon. Dat de aanvankelijk katholiek opgevoede Constant in zijn jonge jaren inspiratie vond in het geloof, weten maar weinigen. Zelfs na de communistische naoorlogse jaren, van politiek engagement en verzet, blijkt hij in zijn latere leven weer terug te grijpen op bijbelse thema’s.

Sommige van zijn werken zijn nooit eerder te zien geweest, zoals het schilderij van de Emmaüsgangers en de intieme Piëta (krijt op papier), die hij op zestienjarige leeftijd maakte. In het eerste werk heeft Jezus het brood in de hand en staat een glas wijn op tafel. De ene reisgenoot zit tegenover hem en kijkt hem met verbijstering aan, als Jezus zich bekend maakt. De andere houdt zijn vlakke hand omhoog als een teken van eerbied. Een opmerkelijk sterke compositie.

 

Interieur Willibrorduskerk Amsterdam uit 1936 van Constant. 

In de Hongerwinter van 1944, toen alles schaars was en het doek dus ook, schilderde Constant het Interieur van de Willibrorduskerk uit Amsterdam. De zwart geklede kerkgangers staan in een onmetelijk hoge sombere ruimte, alsof het mysterie dat zich voltrekt de menselijke maat te boven gaat. Helemaal vooraan en opzettelijk minder goed zichtbaar voltrekt de priester het eeuwige ritueel; geschilderd in opvallend roze-oranje tinten die in later werk van Constant vaker zullen opduiken.

 

            Die Beschneidung Christi van Constant uit 1975.

Een merkwaardig werk is Die Beschneidung Christi – nach Joerg Ratgeb uit 1975. Het beeldt de besnijdenis van het jongetje Jezus uit, maar het ventje is zelf nauwelijks ingevuld. De  joden wel die de ingreep verrichten. Het scherpe mesje lijkt door lichtinval op te flikkeren.

 

                    La Samaritaine van Constant uit 1984.

Aan de parabel van de barmhartige Samaritaan geeft Constant een interessante draai. Het schilderij uit 1984 heet La Samaritaine en laat zien dat de beroofde en gewonde reiziger niet door een man uit Samaria, maar door een vrouw wordt verzorgd en geholpen. Rechts verschuilt een man zich achter een halfgebogen wand. Waarschijnlijk een van de passanten die zich niet bekommerde om zijn medemens. Of  iemand die straks kwaad gaat spreken over een vrouw die zich zomaar buigt over een onbekend manspersoon. Waarbij het tafereel dan associaties oproept met de onschuldige Suzanna uit het bijbelboek Daniël, althans in de katholieke versie.

 

                 L’Ultima Cena ets uit 1980 van Constant.

Ook Constant blijkt zich te hebben laten inspireren door het Laatste Avondmaal, bij hem L’Ultima Cena geheten.  Krona laat zowel een schilderij uit 1979 als een ets uit 1980 zien met deze titel. Daarmee sluiten de zaaltjes met werk van deze Nederlandse schilder natuurlijk mooi aan bij het fotoproject van Mamedov. Alleen gaat het bij Constant wel om een grillige bijeenkomst. Het lijkt een soort feest, rechts is nog een gitarist te zien. Maar alle gasten aan de linkerkant wenden zich af van de witte hoofdpersonen in het midden en hun tafelgenoten. Strak en onbewegelijk staat op de voorgrond een soort dienaar met een blad, maar zijn niet-menselijke hoofd werkt extra vervreemdend. Het feest lijkt uit te lopen op een ramp die zich gaat voltrekken.

Klein maar fijn geldt voor deze dubbeltentoonstelling van Mamedov en Constant in Krona Uden. Daar nog te zien tot en met 22 mei.

https://www.museumkrona.nl/nl/nu-te-zien/tentoonstellingen/laatste-avondmaal-mamedov

 

https://www.museumkrona.nl/nl/nu-te-zien/tentoonstellingen/constant

 

Nieuwe Amare in Den Haag blijkt grootse verrassing

 

Cultuurliefhebben nabij de zee

 

Zijn het bomen die tot in de hemel groeien? Of beelden ze reusachtige stemvorken uit? In ieder geval versieren lange pijlers de buitengevels van het splinternieuwe grote gebouw,  midden in Den Haag, en tillen ze de hele constructie van Amare. Wat de naam betekent? Hij doet  vooral denken aan de nabijgelegen zee (a mare) en ook aan liefhebben. Die liefde zullen vooral de cultuurminnaars voelen, die in dit  prachtige muziekpand een geweldig aanbod vinden. Het heeft veel geld gekost (223 miljoen) en politiek geharrewar, maar uiteindelijk heb je dan wel wat!

Door Arnold Verplancke (tekst en beeld)

De afgelopen week heb ik daar een paar dagen mogen rondlopen en rondkijken en ik ben zeer onder de indruk. Den Haag heeft een geweldige sprong vooruit gemaakt op cultuurgebied met deze benijdenswaardige voorziening. Het reusachtige gebouw telt zes verdiepingen, heeft een vloeroppervlak van 54.000 vierkante meter; dat staat gelijk aan minstens zeven voetbalvelden. Het huisvest het Residentie Orkest, het Nederlands Danstheater (NDT) en het Koninklijk Conservatorium en daarmee vervangt Amare ook de Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater.

 

De grote concertzaal met haar heldere akoestiek en zachtgroene interieur.

Los hangend

In het gebouw zijn vijf professionele zalen te vinden. Een concertzaal met 1500 zitplaatsen, waarin de hand van Jo Coenen nog duidelijk te herkennen is, ook ontwerper van de (kleinere) Tilburgse concertzaal. Een repetitiezaal voor het Residentie Orkest met 200 zitplaatsen voor kijkers. De theaterzaal van het Nederlands Dans Theater met 1300 stoelen. Een aparte repetitiezaal voor het NDT waar alleen incidenteel bezoekers toegang hebben. En ook nog een zaal voor het Koninklijk Conservatorium met 600 zitplaatsen. Alle grote zalen hangen als het ware los in het gebouw, om elke vorm van geluidshinder te voorkomen.

De drie bovenste verdiepingen zijn compleet voor conservatorium en dansopleiding, die niet alleen talentvolle en hardwerkende studenten tot het hoogst mogelijke niveau brengen, maar ook kinderen op basisschoolleeftijd toelaten om ze naast het normale onderwijsprogramma al jong voor te bereiden op de veeleisende muziek- en balletstudies. Die verdiepingen met talloze kleinere oefenruimtes en kleedkamers zijn niet voor het publiek toegankelijk. De onderste verdiepingen wel. Daar liggen ook een stadskantine en op de begane grond een ruime brasserie met terras.

 

Cultuurreis

Mijn geslaagde kennismaking met Amare vormt een onderdeel van een cultuurreisje naar Den Haag van de gespecialiseerde reisorganisatie Musico, waarmee ik de afgelopen jaren meerdere interessante reizen heb kunnen maken, dit keer weer onder leiding van (altviolist) Wouter Schmidt. Natuurlijk staat er dan in de nieuwe zaal een concert van het Residentie Orkest op het programma, maar daar kan iedereen een kaartje voor kopen om zelf de heldere akoestiek te beluisteren en bewonderen. Interessante extraatjes zijn bijvoorbeeld een repetitie van dat grote symfonieorkest in zijn speciale oefenzaal en ook een les aan conservatoriumleerlingen. In dit geval gegeven door Roger Regter, hoofdvakdocent cello en tevens eerste cellist van het Residentie Orkest.

 

Het Residentie Orkest in zijn nieuwe repetitieruimte. Helemaal vooraan in het  midden de Russische pianist die invalt, de Duitse dirigent en concertmeester Wouter Vossen.

Veeleisend

Zowel de repetitie van het hele orkest als de cellolessen blijken erg leerzaam voor een liefhebber van muziek. Pas dan krijg je een idee hoe veeleisend het leven van een orkestmusicus is en ook dat van een student die een plaats in een orkest ambieert. Studeren, oefenen en werken: kort samengevat hun leven dag in dag uit.

 

Op donderdagochtend woon ik een repetitie bij van het orkest. Op de lessenaars om te beginnen het Tweede Pianoconcert van Rachmaninov. Dirigent Jun Märkl laat het orkest een flink stuk van het eerste deel spelen. Klink goed, denk je dan. Zeker met pianist Denis Kozhukhin (1986) die een dag eerder is ingevlogen uit Lausanne om een ziek geworden collega als solist te vervangen. Hij heeft gisteren even met de dirigent gesproken en repeteert nu voor het eerst met het orkest! Morgenavond komt het grote publiek er al bij.

 

Weer opnieuw en weer

De dirigent heeft zorgvuldig geluisterd naar het orkest en blijkt - voor mij onverwacht - heel wat op- en aanmerkingen te hebben. Vanaf die maat moeten ze opnieuw spelen. Gehoorzaam volgt het orkest zijn aanwijzingen. De solist laat zijn razendsnelle vingers opnieuw over de toetsen gaan tot de dirigent de hand heft: stoppen. Weer een paar maten opnieuw. En weer. Iedereen volgt geduldig en professioneel de instructies. En daadwerkelijk gaat het werk strakker klinken, puntiger, spannender met andere accenten. Wat interessant die ontwikkeling te constateren!

 

De blazers en het slagwerk van het orkest hebben ook alle ruimte in het nieuwe oefenlokaal.

Als Rachmaninov na een paar uur goed doorgespeeld is, althans in afwachting van de generale de andere ochtend, voegt een ongeveer twintigjarige vrouw zich een beetje onopvallend achter de dirigent. Wat blijkt? Het Residentieorkest geeft vrijdags jonge componisten die nog in opleiding zijn, de kans een eigen gloednieuw werk van ongeveer één minuut voor het publiek te laten uitvoeren. Nu is het de beurt aan de Ierse Rose Connolly (2000) met haar Slow Moving Clouds. Een impressie die ze ontleent aan de vliegreizen tussen haar geboorteland en Nederland. Ook dat werk dirigeert Jun Märkl uiterst zorgvuldig met de nodige correcties.

 

Hiërarchie

De hiërarchie in een orkest is heel streng. Gewone orkestleden zullen niet gauw rechtstreeks vragen stellen aan een dirigent, zeker niet aan een gerenommeerde buitenlander. Vragen gaan dan via de concertmeester (1^e violist) of de aanvoerder van de orkestsectie waarvan de musici deel uitmaken. Wouter Vossen (uit Berkel-Enschot) is overigens hier de concertmeester, een functie die hij lang geleden ook bij het Brabants Orkest had.

 

Tijdens deze gloednieuwe compositie wil de paukenist weten of hij een bepaald deel ‘tremolo’ moet blijven spelen. De van oorsprong Duitse dirigent wendt zich tot de jonge componiste en krijgt als antwoord een duidelijk  ‘ja’. Iedereen tevreden.

 

Later in een gesprekje voor de lunch vertelt  Jun Märkl dat hij het een prima idee van conservatorium en orkest vindt om compositieleerlingen de kans te geven een kort werk te schrijven en dat professioneel te laten uitvoeren door het orkest. Hij heeft het concept in andere landen gelanceerd, maar er wel  eerlijk bij verteld dat het een ‘Dutch’ idee is. Märkl ontpopt zich als een aimabele man, die liefst in zijn eigen camper blijkt rond te trekken van orkest naar orkest waar hij aan verbonden is.

 

De Franse masterstudente Lola en haar leermeester.

Masterleerlingen

In een grote oefenruimte van het conservatorium ontvangt docent en cellist Roger Regter eind van de middag een Franse masterstudente, Lola geheten. Zij moet binnenkort bij een orkest vóór spelen om wellicht in aanmerking te komen voor een plaats, maar het daarbij opnemen tegen talloze andere gegadigden. Een selectiecommissie gaat dan kritisch luisteren zonder de kandidaten te kunnen zien. Om zich voor te bereiden, neemt ze met haar docent nu een aantal stukken door die wellicht worden gevraagd: belangrijke cellopartijen uit grote werken van uiteenlopende componisten, van Bruckner tot Mozart. Partijen die vaak zijn geschreven voor een hele cellosectie, maar die nu door de kandidaat eenzaam moeten worden vertolkt. Geen noot, geen enkel tempo, geen accent mag verkeerd klinken of je bent afgebrand.

 

De Franse studente luistert aandachtig naar de aanwijzingen, brengt ze ook ogenblikkelijk in praktijk. Ze speelt een paar maten opnieuw en weer opnieuw en dan weer een volgend stuk met nieuwe moeilijkheden. Soms gaat docent Roger naast haar zitten en spelen ze samen om haar het juiste gevoel te geven. Dan weer adviseert hij haar over de strijkstok, de vingerzettingen, de streek die juist langer of korter moet, sneller of langzamer.          

 

 

Invallen

Morgenavond zal ze trouwens mogen invallen in het Residentie Orkest tijdens het bijna uitverkochte concert. Van de acht cellisten van het orkest hebben zich namelijk drie ziek gemeld, dus het heeft vervangers nodig. Vergevorderde studenten krijgen dan soms de kans mee te spelen. Zo snijdt het mes aan twee kanten: het orkest geholpen en de student praktijkervaring.

 

Na de Franse Lola schuift de Spaanse Carmen aan voor haar individuele les van Roger. Nieuwe vragen en problemen en nieuwe antwoorden en adviezen. Veel geduld en grote concentratie.

 

Die inzet en inspanning kunnen natuurlijk alleen maar als je veel liefde voelt voor het vak en voor de muziek. Amare vloeit over van Amore.

 

Vrijdagochtend: de zaal is klaar voor het concert van die avond. De pianostemmer legt de laatste hand aan de vleugel die veel te verduren krijgt van klavierleeuw Denis Kozkukhin in Rachmaninov 2.

https://www.amare.nl/nl/

 

https://musico.nl/

 

 

Marie-Cécile Moerdijk trad op in Westpoint

 

Marie-Cécile Moerdijk trad op in Westpoint

 

Ze mag dan bijna 93 zijn, maar ze heeft nog niets van haar humor, spitsvondigheid, taalvirtuositeit en uitstraling verloren. Vooral zestigplussers zullen haar kennen: Marie-Cécile Moerdijk, de veelzijdige sopraan die zowel opera-aria’s  zong als volksliedjes in misschien wel veertig verschillende talen. Daarnaast publiceerde ze boeken vol persoonlijke gedichten en prikkelende teksten.

Ze heeft lang in Leende een eigen huistheater gehad, waar busladingen vol Nederlanders uit alle windstreken plezierige uren doorbrachten. Rond 1970 zat ze in het populaire televisieprogramma Zo Vader, Zo Zoon. Nu woont ze al jaren in Mariëngaarde, het ruime Tilburgse pand waar veel oudere kunstenaars en artiesten zich thuis voelen.

 

Op uitnodiging van cabaretier en tekstdichter Bart de Groof en Westpoint-bewoner Arnold Verplancke heeft Marie-Cécile afgelopen zondag voor een groep van twintig genodigden een greep gedaan in haar soms gevoelige dan weer komische gedichten. Ze wisselde die af met herinneringen uit haar rijke leven die ze nog even enthousiast vertelde met gebaren en  grimassen alsof ze een halve eeuw jonger was.

 

Haar bezoek aan de 43^ste verdieping van de Tilburgse wolkenkrabber ging overigens niet van een leien dakje. De rolstoeltaxi die nodig was om haar van Mariëngaarde naar Westpoint te brengen, bleek haar niet om de afgesproken 14 uur af te leveren, maar pas vijf kwartier later. Door ongeduld van een chauffeur die niet wilde wachten tot ze met de onmisbare rolstoel door de lange gangen naar buiten kwam en door nog andere misverstanden.

Bart de Groof en Marie-Cécile in Westpoint.

 

Dat betekende dat tekstdichter Bart de Groof, die eigenlijk als ‘sidekick’ naast haar zou optreden, het eerste deel van het programma helemaal alleen voor zijn rekening moest nemen. Als ervaren cabaretier pakte hij die rol enthousiast op, dit tot groot plezier van de aanwezigen uit zowel Westpoint als andere delen van het land. Hij reageerde alert op hen met veel humor en taalgrappen. ‘Woorddansen’, noemde hij het zelf. Tegelijk herinnerde hij het publiek er graag aan dat zijn eerste zaaloptreden in 1984 werd gerecenseerd door degene in wiens appartement ze nu samen waren.

 

Toen na een korte pauze Marie-Cécile zelf arriveerde, luisterde iedereen bijna anderhalf uur geboeid naar haar gedichten en anekdotes; vol bewondering voor zoveel luciditeit en vitaliteit. Haar unieke optreden werd op video vastgelegd door een uit Zuid-Amerika afkomstige filmer, met wie de artieste nog een uitvoerig gesprek hield in het Spaans. En toen iedereen naar huis was en zij weer op de rolstoeltaxi terug wachtte, kwam er echt bij toeval een in Turkije geboren schrijfster langs in Westpoint, Hulya Cigdem, die nietsvermoedend door Marie-Cécile werd getrakteerd op een Turks volksliedje. Samen zongen ze een couplet, maar helaas de taxi wachtte beneden.